Hieronymus Laski’nin ikinci İstanbul seyahatına dair günlüğünden kesitler.
Lâtince.
Primo Nouembrîs Die
Obtinui apud Bassam
audientiam, ad quem cum uenissem Dixit.Quomodo tu uenisti, ecce exercitus
est Stiigonij uester, uultque expugnare Budam locum Imperatoris nostri,
quid tu dicis. Respondí me dicturum, Sed primum salutaui illum Maiestatis
Regiae nomine, Deinde declaraui, quod loannes Rex existens mente, et corpore
sanus, ante annos tres, fecit cum Serenissimo Rege Domino meo con-
cordiam, ut a morte eiusdem Ioannis Regis Buda cum uniuerso Regno esset
in manibus Regis mei, ad quam concordiam fìrmissime obseruandam fecit
iuramentum Rex loannes, et omnes sui primi Barones, filio autem Ioannis
Regis debuit reddi patrimonium, ita sicuti id anno superiori Imperatori declaraueram,
cupiebamque ut consentiret huic concordiae. Quare nunc Rex
meus expediuit exercitum, pro accipienda Buda, quia ita est capitulatum, ut
statim post mortem Ioannis Regis teneatur Rex meus exercitum uersus Budam
expediré, propterea ne Turce Budam ingrederentur , et ne nouae practicas,
aut discordiae inter ordines illius Regni orirentur: ac propterea Rex meus misil
exercitum ut concordias satisfìeret, sed non ut oiFendat Imperatorem. Me
autem huc misit, ut nollet Imperator moleste ferre, concedatque Regi meo
iuxta concordiam, cum Ioanne Rege factam, Regnum Hungariae possidere:
quoniam illi Barones qui unacum Rege Ioanne erant, et iuramentum fecerunt,
quod a morte sua ueniant ad fidelitatem et subiectionem Regis mei, iam maxima
in parte uenerunt ad Regem meum. Dicit Bassa. fuisse oratores hic, qui
attulissent literas Perenni Petri et aliorum , ut Imperator noster Regnum darei
puero, datumque esse: Quid ergo iam me nelle, postquam cum isto exercitu
ueniam. Respondi me intellexisse, et propterea hic praecurrisse ad Bassas, ut
impetrarem, quod Imperator firmarci illos oratores, ncque pateretur eos confinia
exire, tantisper, donec ipse fuerim ab Imperatore auditus. Dicit Bassa
magnum esse apud se dubium, an possis Imperatorem alloqui, nam dixisse
Imperatorem . Si alius nunciius, et non tu uenisses, nunquam eum amplius
regem suum uisurum. Et certe inquit multa pro te laboraui , quoniam habes
hic inimicos, sed non sunt Turcae, sunt alij homines. Respondi. Bene me
quum adhuc apud Regem essem sciuisse, ingratum me futurum nunctium
apud Caesarem, et uos Bassas, propter istum exercitum Domini mei, fuisseque
multos qui mihi hoc iter dissuadèrent. Tarnen ego maini fidei ac promisso
meo satisfacere : maluique huc redire sicuti promiseram, quam quod negligere
debuissem uerbum meum: Faciebat enim mihi maximam spem, bonitas
et prüdentia Imperatoris et tua. Dicit Bassa. Ergo tu praecurristi ut isti orato-
res hic apud nos subsistant interim donec loquarîs cum Imperatore.
Kasımın ilk günü
Paşa’dan huzura kabul elde ettim, ve yanına vardığımda şunları dedi: “Nasıl buraya gelebildin; işte ordunuz Estergon dolaylarında ve Padişah’ın yeri olan Budin’i ele geçirmek istiyor, ne dersin buna!”
Cevap vereceğimi söyledim, ama önce kendisini Majesteleri Kral adına selamladım, sonra da belirttimki Yanoş Kral’ın aklı ve sağlığı yerinde olduğu sıralarda, yani 3 yıl önce, Efendi Haşmetli Kral’la anlaşmaya varıp, kendisi fevt olduktan sonra Budin’i ve tüm [Macar] Krallığı’nı Kral’ıma bırakacağına söz vermişti. Bu anlaşmaya uyacağına dair Yanoş Kral and içmiş ve bütün gözde Baronları da buna iştirak etmiş ve Yanoş Kral’ın oğluna da da mirası [patrimonium] geri verilecekti. Bu durumu geçen yıl Padişah’a ilan ettim ve bu anlaşmaya mutabakat vermesini arzu etmiştim. Kralımın şimdi Budin üstüne ordu yolluyor olmasının sebebi anlaşma koşulu gereği Yanoş Kral’ın vefatı ardındand derhal Kralım Budin’i devralacağından Türkler Budin’i girmesin ve de ne yeni bir uygulama ne de bu [Macar] Krallığın zümreleri[ordines] arasında anlaşmazlık tezahür etmesin diye ordu gönderilmiştir: Bu sebeple Kralım anlaşma koşullarını yerine getirmek için ordusunu yollamıştır, Padişah’a hakaret için değil. Beni de buraya göndermesinin nedeni Padişah’ın gücenmediğinden emin olmak, ve Yanoş Kral’la yapılan anlaşmaya uygun olarak Macaristan’ı Kralıma [Ferdinand’a] bırakıp mülküyet devrine müsaade etmesidir: Zira Kral Yanoş’la olan o Baronlar dahi yemin etmişlerdir ki ölümünden sonra Kralıma sadık ve tabi olacaklardı ve şimdi de çok büyük bir kısmı onuna tarafına geçtiler bile.
Paşa dedi ki, buraya elçiler gelip Peter Perenny’nin ve sairin mektuplarını getirdiler ki muhtevatında Padişah krallığımızı [Macaristan’ı] çocuğa [Yanoş’un oğluna] versin diyorlardı, verilmiştir de: Bu yüzden ordumla oraya gelmek niyetindeyim.
Anladığımı söyledim, ve bu yüzden Paşalara varıp geldiğimi belirttim. Padişah bu elçilere telkin etsin ki Padişah tarafından dinlenene kadar sınırdan dışarı çıkmasınlar.
Paşa Padişah’la konuşabilemem konusunda şüpheleri olduğunu söyledi. Zira Padişah şöyle demişti: “Eğer senin yerine başka bir sözcü gelirse, artık kralını göremeyecektir.” Ve dedi ki “senin için çok uğraştım, zira burada düşmanların var. Türk değiller, düşmanların başkaları.”
Cevapladım: Şimdiye kadar Kralın yanında olduğumu bildiğinden Padişah’ın ve siz Paşaların nezdinde nankör bir sözcü olurum ve pek çok kişi beni caydırmaya da uğraştı. Ancak ben sadakatimi ve sözümü yerine getirmeyi seçtim: Vaadimi ihmal etmektense söz verdiğim gibi buraya geri gelmeyi seçtim: Senin ve Padişah’ın iyiliği ve sağduyusu bende büyük bir umut uyandırdı.
Paşa cevaben: Bu yüzden burada kaim diğer elçiler gibi Padişah’la konuşmak için önceden koşup geldin.