Habsburg elçisi Cornelius Duplicius Schepper'in 1534 tarihli nihai raporu / sefaretname (33. sayfa).
Latince
61
Crusitz cum auxilio Venetorum et Papae occupauît, dum nos essemus in vltima
expeditione Germanica. Papa enim misit ei duo milia ducatomm. Et Veneti
etiam adiuuerunt eum. Taie castrum est Clyssa. Et ipse Petrus Crusitz
est magnus et insignis latro, et non seruitor Ferdinandi régis.
Est etiam comes vnus de Szrin Cuius pater fuit nobis tributarius et nunc
eo mortuo , filius rebellis , non solum non vult tributa soluere sed multa mala
facit subditis magni Caesaris, occidendo et diripiendo quaecumque inuenit.
Hune etiam intendimus castigare. Et quia subditi Ferdinandi régis qui sunt
in confînibus possent, si non essent premoniti arbitrari aliquid contra se fieri:
dicas Ferdinando regi ne se de ipsius Pétri Crusitz, aut comitis de Szrin defensione
impediat, et subditos suos qui in confînibus suis sunt coherceat, ne
prefatis latronibus suppetias ferant. Nihil enim ipsis subditis Ferdinandi régis
mali imminere sed tantum illis latronibus.
Respondit Cornelius. Si quae mala per prefatos et similes homines fièrent:
hoc ideo accidere quia non compositis in Hungaria rebus, impune faceré
quiduis liceat. Quando enim intenderet Ferdinandus Rex ad taies castigandos,
eos confestim minitari transitionem ad partem ipsius aduersam. Se Cornelium
desuper facturum relationem, rogare tamen ne aduersus honorem Ferdinandi
régis aliquid intentetur.NamMaiestatem ipsius non aliter facturam esse, quam
ipsius honori conuenit.
Plurima postea locutus est cum Cornelio de ordinibus Christianorum
sed ab ordinibus Thurcarum omnes aliarum gentium ordines prostratos esse»
Respondit Cornelius. Hoc esse in manu dei.
Verum est inquit Aiaz Bassa. Et victoriae non à multitudine bellatorum,
nec bonitate ordinum, nec armis aut ferocia hominum eueniunt sed ex nutu
dei. Tales ordines quales vos Christiani facitis cum peditibus et bombardis
fuere etiam facti in Meszyr hoc est Egypto à Mamaluchis et Tomumbeyo,
Et tamen contra Selymum et nos , nihil preualere potuerunt. Facile enim eos
ordines nostri perruperunt. Et vidisti inquit et audiuisti de Hungaris quoties
illos profligauimus. Qui semper habiti sunt bellicosi ínter Christianos et maximi
animi.
Respondit Cornelius. Forte Húngaros fuisse maioris animi quam
prudentiç.
Tandem pro resolutione petiit Cornelius ab eo, vt diceret Hieronymo
Lasky qualiter Caesar Thurcarum pacem haberet cum Ferdinando , et quod
nullo modo infringi pateretur illam magnus Caesar.
[ s. 61 ] bizim Alamanya’daki son seferimiz esnasında o Kruschitsch’in Venedik ve Papa yardımıyla işgal ettiği yerdir. Papa ona iki bin duka yollamış ve Venedik de kendisine destek olmuştur. Klis böyle koparılıp alınmıştır. O Peter Kruschitsch ise azılı bir hayduttur- Ferendoş Kral’ın hizmetkarı falan değildir.
Kont Zrinyi [Szrin] de keza öyledir. Babası bizim haraçgüzarımız idi; ancak ölümünden sonra asi oğlu yalnız haraç vermeyi kesmekle kalmadı, aynı zamanda yüce padişahın tebaasına büyük kötülük eder- kimi bulursa soyar öldürür. Onu da cezalandırmak niyetindeyiz. Zira Ferdinand Kral’ın serhat bölgesinde yaşayan tebaasının da, şayet ikaz edilmezlerse, başlarına bir şey gelebilir. Kral’a diyesin ki Peter Kruschitsch’in ya da Kont Zrinyi’nin müdafaasıyla ayaklarını dolamasın ve serhatte yaşayan tebaasına da söylesin ki mezkur haydutlara yardım etmesinler. Ferdinand Kral’ın tebaasına bu şakilerden başka kimse kötülük etme niyetinde değildir.”
Cornelius cevapladı: Şayet mezkur ve benzeri kişiler bu tarz uğursuz işler yapıyorlarsa, Macaristan’da işler yoluna konmamış olduğundan cezalandırılmadan istediklerini yapıyorlar demektir. Ferdinand Kral bunları cezalandırmak istediğinde, derhal düşmanın safına geçmekle tehdit ettiler. Cornelius bu konudaki çekinceyi aktaracaktı, ancak Ferdinand Kral’ın şerefine mugayir bir şey yapılmamasını rica etti. Zira Majesteleri şerefine münasip düşenden başka türlüsünü yapmayacaktı.
Ardından Cornelius ile uzun uzadıya Hıristiyan ordusundan konuştu ancak diğer tüm halkların ordusu Türklerinkiyle mukayese edilip yerden yere vuruldu.
Cornelius karşılık verdi: Bu ancak Tanrı’nın elindedir.
Ayas Paşa “Doğru”, dedi: “Zaferleri getiren ne savaşçıların kalabalığın, ne nizamın düzgünlüğü ne de insanların silah ve hiddetidir; zafer ancak Tanrı’nın dileğidir. Siz Hıristiyanların kurmuş olduğu gibi piyade ve top düzenli orduları Mısır’da [Meszyr], yani Ægypt’te, Memlükler ve Tumanbay da kurdu. Ancak yine de Selim’e ve bize karşı muzaffer olamadılar. Ordumuz suhuletle onları kırdı. Ayrıca, Hıristiyanlar tarafından her daim savaşçı ve cesur olarak addedilen Macarlardan sıkça onları nasıl hezimete uğrattığımızı duymuşsundur.”
Cornelius yanıtladı: “Belki de Macarların terazisinde cesaret sağduyudan ağır basmıştı.”
Nihai sonuç olarak Cornelius paşadan rica etti ki Hieronymus Laski’ye padişahın Ferdinand’la sulh akdettiğini söylesin ve yüce padişahın sulhun ihlaline asla tahammülü olmadığını belirtsin. [ s. 61 ]