Habsburg elçisi Cornelius Duplicius Schepper'in 1534 tarihli nihai raporu / sefaretname (19. sayfa).
Latince
47
esset adeptas sed crastina die se omnino deosculaturum eam esse. Se interim
fuisse cum Aiazbassa. A quo recensita sibi fuissent omnia quae transacta essent
die dominico preterito, inter magnum Caesarem et Cornelium. Se etiam Aloisium
misisse schedulam vnam ad magnum Caesarem. In qua scripsisset latius intentionem
Cornelii quantum ad illud attinet quod vellet abstinentiam belli siue
înducias faceré. Ad quam schedulam Caesar Thurcarum per aliam schedulam
respondisset hoc modo.
Tametsi ipse Cornelius orator forte bono animo et bona intentione procederet,
requirendo inducias sub spe pacis secuturae: se tamen Caesarem Thurcarum
satis intelligere, nihil aliud queri per hanc commissionem faciendi inducias
, nisi dilationem temporis vt videlicet Carolus Caesar hanc estatem lucrari
possit. Qua intermedia sit facturas apparatum suum. Ideo se Caesarem
Thurcarum ex quo omnia sua in ordine habeat et apparatus sit nolle vllam
dilationem.
Et ob id precipue quia promiserit regi Franciae fratri suo se missurum
esse hac estate exercitum suum. Hanc esse responsionem magni Caesaris
Thurcarum , et hanc datam iri Cornelio.
Ad quod respondit Cornelius. Si ea responsio sibi daretur, equum esse
vt in ea se contentet. Tametsi ab iis quae anno superiore dieta essent valde
esset aliena. Carolum Caesarem se hactenus bene défendisse contra hostes suos.
Ne nunc quidem defuturas illi vires aduersus eos qui obesse ipsi cuperent.
Respondit Aloisius Oriti. Non semper de defensione cogitandum esse
sed aliquando etiam de offensione. Fieri enim saepenumero vt facilius offendatur
hostis quam vt ab eo quis se preseruet. Regem Franciae multas vbique
practicas habere , et pecuniis non parcere.
Se etiam Aloisium Griti habere literas à ducibus Bauariae scriptas mense
Aprili. Quibus scribitur qualiter Lantgrauius Hassiae fuisset apud regem
Francia. Et quesiuit à Cornelio. Quae est inquit causa dissensionis ducum
Bauariae cum Ferdinando rege ?
Respondit Cornelius. Se nullam causam scire huius quam diceret dissensionis.
Ncque putare vllam talem dissensionem inter coniunctissimos sanguine
principes esse. Plurima vulgo iactari sed sine fundamento , et ob id indigna
quae à se Cornelio, recenseantur.
Respondit Aloysius Griti. Regem Franciae nulla non in parte iacere rete
suum ad aliquid capiendum. lam esse elapsum biennium ex quo Hieronymus
Lasky fuisset in Francia, vbi donatus fuit ordine militari regio sancti Michaelis.
[ s. 47 ] fırsat vasıl olmamıştı ve ertesi gün artık kati surette el öpmeye çıkabilecekti. Bu arada ise Ayas Paşa’yla görüşmüştü. Paşa kendisine önceki Pazar günü Cornelius ile padişah arasında neler görüşüldüğünü tümüyle anlatmıştı. Ayrıca Alvise bir kağıt [schedula] hazırlayıp padişaha yollamıştı. İçeriğinde Cornelius’un saldırmazlık yahut mütareke akdetmek rica ettiği uzun uzadıya yazılıydı. Bu kağıda cevaben padişah başka bir kağıt [aliam schedulam] yazarak şöyle cevap vermişti:
Her ne kadar Cornelius çok güzel huylu ve iyi niyetli bir elçi [orator] gibi duruyor ve akabinde bir sulh akdetmek üzere şimdilik bir mütareke istiyor gibi gözüküyor olsa da, padişah yeterince iyi anlıyordu ki mütareke istemek için yollanan bu elçiliğin emeli Kayzer Karl’ın bu yazı da güven içinde geçirebilmesi için zaman kazanmaktı. Bu arada da [Kayzer] hazırlıklarını tamamlayacaktı. Bu sebeple padişah her şeyi nizam altında ve emrine amade tutuyor ve böyle bir zaman kazanma numarasına yem olmak istemiyordu.
Ve özellikle de Fransa Kralı’na, kardeşliğine, bu yaz ordusunu göndereceğini söz verdiğinden dolayı şartları kabule isteksizdi. Yüce padişahın cevabı buydu ve Cornelius’a bunları söyleyecekti.
Cornelius cevapladı: Eğer kendisine böyle bir cevap verilirse kendisi için hava hoştu. Ancak bir önceki yıl söylenmiş olanlar bundan çok farklıydı. Kayzer Karl şimdiye kadar kendisini düşmanlarına karşı müdafaa etmeyi iyi bilmiştir. Şimdi de kendisine karşı durmak isteyenlere karşı kullanacağı kuvvetlerden yoksun değildi.
Alvise Gritti cevapladı: Her zaman müdafaa değil bazen de taarruz düşünülmelidir. Defalarca yaşanmıştır ki düşmanlara saldırmak onlara karşı müdafaadan daha kolay gelmiştir. Fransa Kralı’nın her yerde adamı vardır ve para harcamaktan da kaçınmaz.
Alvise Gritti’nin elinde Bavyera Düklerinden gelen mektup bulunmaktaydı. İçeriklerinde Hesse Landgravı’nın Fransa Kralı’nın yanında olduğu yazılıydı. Cornelius’a sordu: “Bavyera Düklerinin Ferdinand Kral ile olan anlaşmazlığının sebebi nedir?”
Cornelius cevapladı: Böyle bir anlaşmazlığa dair hiçbir sebep bilmiyordu. Ayrıca, birbirlerine kan bağı olan prensler arasında öyle bir anlaşmazlık olduğunu sanmıyordu. Böyle pek çok söylenti dolaşıyordu ama bunlar asılsızdı. Bu yüzden de Cornelius bunları kıymetsiz addediyordu.
Alvise Gritti cevapladı: Fransa Kralı bir şeyler yakalamak için ağını boş atmaz. Hieronymus Laski Fransa’ya gideli iki yıl oldu ve orada Aziz Mihail askeri kraliyet nişanıyla ödüllendirildi. [ s. 47 ]