Habsburg elçisi Cornelius Duplicius Schepper'in 1534 tarihli nihai raporu / sefaretname (14. sayfa).
Latince
42
quod si pontifex maximus non ratifîcaret tune neque Carolus Caesar eam acceptare
vellet. Sine consensu enim Sanctitatis ipsius, nihil velie aut posse Carolum
Caesarem cum ipsius Imperiali Magnitudine tractare.
Tunc iterum Caesar Thurcarum. Qui pacem mecum volunt : bene mittent
ad portam meam, nuncios et literas. Non est opus quod Carolus eos ad
hoc inducat.
Respondit Cornelius. Ipsum Carolum Caesarem ex officio Imperatoris
non posse nec velie aliter faceré.
Subiunxit Caesar Thurcarum. Bene inquit. Quomodo vult Carolus nobiscum
faceré amicitiam.
Respondit Cornelius. Quod pro nunc commissionem haberet ad tractandum
cum Magnitudine sua de abstinentia belli per vnum annum aut aliquot
menses : vt scilicet eo intermedio tempore commodius posset tractari de
condidonibus pacis sic tamen quod interim cessaret omnis Ímpetus armorum
vtrimque terra et mari Cessarent itidem omnes apparatus. Nam fieri posse vt
illi interim si fièrent: ita promouerentur: quod difficilius postea ad pacem perueniretur.
Tune iterum Caesar Thurcarum. Tu habes potestatem faciendi nobiscum
pacem et amicitiam: hoc bene scimus dixit. Sed quomodo vis pacem faceré?
Quum lonusbeg interpretaretur hoc Cornelio et Caesar Thurcarum loqueretur
interim cum Bassis , nactus opportunitatem loquendi Cornelius dixit
ad lonusbeg. Tu vidisti mandatum meum quod est pro abstinentia belli
siue treugis faciendis: quae abstinentia belli fieri deberet ad tractandum commodius
de pace. Hoc est mandatum quod ego habeo.
Respondit lonusbeg Interpres. Mandatum quod tu habes est sufficientissimum
et per illud mandatum tu habes omnem potestatem ad pacem
treugas abstinentiam belli et talia faciendum. Nam nos ista omnia pro vno reputamus.
Quum autem ad hoc responderé pararet Cornelius Conuersus ad eum
Caesar Thurcarum. Si vis tractare dixit Tu debes dicere quomodo vis mecum
tractare. Et hoc dixit cum impetu.
Respondit Cornelius Se iam dixisse mentem suam videlicet quod cuperet
faceré abstinentiam belli cum Magnitudine sua. Ex quo autem omnino
Magnitudo sua ipsum vrget vt dicat quomodo Carolus Caesar pacem facera
contentus esset: Ne Magnitudo sua cogitet aliquid aliud subesse quam rei sit
varitas, vel ne putet haec synceriter agi, Contentum asse Carolum Caesarem
[ s. 42 ] İstisnai olarak, şayet Papa tasdik vermezse Kayzer Karl da kabul etmek istememektedir. Papa’nın rızası olmadan Kayzer Karl Zat- ı Şahaneleri ile müzakereye ne istekli ne de kabildir.
Ardından padişah: “Benimle sulh eylemek isteyen divanıma adamlar ve mektuplar yollasın. Karl’ın onları ikna etmesine lüzum yoktur.”
Cornelius cevapladı: Kayzer Karl haiz olduğu İmperator sıfatından ötürü başka türlüsünü yapmaz ve yapamaz.
Padişah tekrar: “Peki; Karl bizle nice bir dostluk diler?”
Cornelius cevapladı: Şimdilik yetkisi Zat- ı Şahaneleri ile bir yıllığına yahut birkaç aylığına harpten hazer [abstinentia belli] etmeyi müzakere etmek doğrultusundaydı. Böylece arada geçen süre zarfında sulh şartlarını daha rahat mükaleme edebilirdi; tabi iki taraftan da karada ve denizde savaş hazırlıklarına bir dur denilirse.
Ardından padişah tekrar: “ Bizimle sulh ve dostluk eylemeye salahiyetin vardır, biliriz. Ancak ne menem bir sulh bağlamak istersin?”
Yunus Beğ bunu Cornelius için tercüme eder ve padişah da bu arada diğer paşalarla konuşurken, Cornelius için konuşma fırsatı doğdu ve Yunus Beğ’e şöyle dedi: “Görmüş olduğunuz üzere bana verilen emir savaştan kaçınmak ya da mütareke bağlamak vechiledir. Sulhu daha iyi mükaleme edebilmek için önce harpten sakınma [abstinentia belli] mevzuunu halletmek gerekir. Bana verilen emir budur.”
Tercüman Yunus Beğ cevapladı: “Sana verilen yetki kafidir ve bu yetkiyle sulh, ateşkes, saldırmazlık ve saireyi bağlayabilirsin. Zira bizim için bunların hepsi birdir.”
Cornelius bunlara cevap vermeye hazırlandığı sırada padişah ona döndü: “Eğer müzakere mükaleme etmek istersen, benimle ne tür bir müzakerede bulunmak istediğini şimdi söylemelisin.” [Padişah] bunu hızlıca söylemişti.
Cornelius cevapladı: Zaten demiş olduğu üzere niyeti Zat- ı Şahane ile bir saldırmazlık [abstinentia belli] akdetmektir. Ancak Zat- ı Şahaneleri kendisini tazyik ediyordu ki Kayzer Karl’ın sulh yapmaktan nasıl da tatmin olduğunu söylesin: Zat- ı Şahaneleri işin hakikat tarafından gayrısını ya da samimiyetsizce davrandığını düşünmesin ki Kayzer Karl [ s. 42 ]