Habsburg elçisi Cornelius Duplicius Schepper'in 1534 tarihli nihai raporu / sefaretname (12. sayfa).
Latince
40
Magnitudini ipsius diceret, se animum suum libenter declarare voluisse ipsius
Magnitudini, in in ducendo fratre suo ad dimittendara Coronem, declaraturum
etiam in aliis quae occurrerent. Non deberé ob id Magnitudinem suam fìdem
adhibere sinistris delationibus , si quae contra Maiestatem ipsius regiam factae
essent, aut fièrent. Maiestatem enim suam, et integre servasse pacem factam,
et adhuc seruare velle , qualitercumque cum Carolo Caesare et ipsius Magnitudine
res succédèrent: hoc est siue bellum subsequeretur siue pax. Compertum
autem iri ab aduersa parte ipsius Maiestatis plurima gesta esse aduersus
pacem, quae ob solum intuitum Magnitudinis suae impunita manerent. Esse
haec quae ex parte Ferdinandi regis diceret. Ex parte autem Caroli Caesaris:
sibi iniunctum esse dicere. Paratum esse Carolum Caesarem cum Magnitudine
sua inducias faceré pro aliquanto tempore, nomine suae Caesareae Maiestatis,
et totius Christianitatis. Eas autem ob id fieri vt interim Carolus Caesar
omnes principes et potentatus Christianos et precipue summum pontificem inducere
possit ad aliquam solidam pacem sine cuius summi pontificis consensu
nihil faceré vellet aut posset in huiusmodi rebus. Si itaque sua Magnitudo
vellet huiusmodi inducias faceré in spem futurae pacis : prohiberet suis terra et
mari ne damnificent Christianis. Carolum Caesarem similiter suis iussurum ne
Thurcis aut ipsius Magnitudinis subditis in aliquo noceant. Idque pro aliquo
tempore vtpote aliquot mensibus aut anno vno. Ad hoc enim tractandum et
concludendum se habere plenariam et sufficiens mandatum à Carolo Caesare.
Super iis itaque se Cornelium petere responsum ab ipsius Imperiali Magnitudine.
Hçc cum diceret Cornelius ad singulas clausulas ea recensebantur à
lonusbeg ipsi Caesari Thurcarum. Non quod prius dicerentur alicui basae sicut
anno superiori: qui bassa postea referret Caesari: sicut tune factum fuit ab
Imbrahimo, sed nunc immediate referebantur ipsi Caesari Thurcarum. Qui Caesar
Thurcarum interruptim multa loquebatur quae postea visa sunt masticari per
Aiazbassam. Aliquando autem prout protulerat nullo intermedio interlocutore
exponebantur Cornelio à lonusbegk. Quae erant in sequentem modum licet
interrupte dicta.
Sub principium propositionis visus est quaerere num anno superiore
ibi fuisset Cornelius.
Postea cum continuaret Cornelius narrationem et nominasset Griti
quem ipsi vocant Begogly dicendo scilicet quod si ipsum inuenisset in Hungaria
cum eo tractasset de induciis. Et quod Ferdinandüs Rex amplum man-
[ s. 40 ] padişaha şunu da demesi söylenmişti: Tüm içtenliğiyle padişaha beyan etmek istiyordu ki ağabeyini Koron’dan ferağa ikna ederek etrafta dolanan başka iddialara da cevap veriyordu. Zat- ı Şahaneleri, Majesteleri Kral aleyhine yapılmış veya yapılmakta olan uğursuz iftiralara kulak asmamalıydı. Majesteleri hem tesis edilmiş sulhu dürüstçe muhafaza etmişti hem de Kayzer Kral ile Zat- ı Şahaneleri arasındaki ilişki nasıl olursa olsun hala etmek istiyordu: İster savaş ister barış vuku bulsun, fark etmezdi. Ancak öğrenecekti Majestelerinin düşmanları sulha mugayir pek çok faaliyette bulunmuş ve bunlar da yalnızca Zat- ı Şahanelerinin nezdinde cezalandırılmadan kalmıştı. Ferdinand Kral adına diyecekleri bunlardı. Kayzer Karl adına ise şunları söyleyecekti: Kayzer Karl, Majesteleri Kayzer sıfatıyla ve tüm Hıristiyanlık adına Zat- ı Şahaneleri ile bir süreliğine mütareke akdetmeye hazırdı. Bunu da bu arada Kayzer Karl, cümle Hıristiyan hükümdar ve yetkililerini [potentatus], bilhassa da Papa’yı, kavi bir sulha sevk edebilmek için istiyordu. Papa’nın onayı olmadan da bu hususlarda hiçbir şey yapamaz yahut yapmak istemezdi. Şayet Zat- ı Şahaneleri şu koşullarda mütareke akdetmek isterse, ileride sulh için umut vardı: Kendi adamlarına karada ve denizde Hıristiyanlara zarar vermeyi yasaklayacaktı. Kayzer Karl da keza kendininkilere, Türkleri ya da Zat- ı Şahanelerinin tebaasını hiçbir şekilde incitmeme emri verecekti. Bu böyle birkaç ay ya da bir yıl gibi bir süre için olacaktı. Bu şekilde bir mütarekeyi müzakere ve muakade için Kayzer Karl’dan kafi salahiyet kendisine tevzi edilmiştir. Cornelius mezkur mevzua dair Zat- ı Padişahi’den cevap rica etmektedir.
Cornelius bunları tek tek söylüyor, cümleleri Yunus Beğ tarafından şahsen padişaha aktarılıyordu: Yani evvelki yıl olduğu gibi önce paşalardan birine söylenip onun aracılığıyla padişaha aktarılmıyordu: İbrahim Paşa öyle yapmıştı; ancak şimdi doğrudan padişahın şahsına naklediliyordu. Padişah lafını bölerek çokça şeyler söylüyor, bunlar daha sonra Ayas Paşa tarafından geveleniyordu. Nihayetinde de dedikleri bir aracı olmadan Yunus Beğ tarafından Cornelius’a açıklanıyordu. Sohbet bu doğrultuda kesilerek devam ediyordu.
Konuşmasının başında önceki yıl Cornelius’ burada olup olmadığını sormuştu.
Ardından Cornelius hitabına devam edip onların Beyoğlu dediği Gritti’yi anmış ve şayet Macaristan’a gelmiş olsa kendisiyle mütareke hususunda müzakere edilebileceğini söylemişti. Zaten Ferdinand Kral [ s. 40 ]