Habsburg elçisi Cornelius Duplicius Schepper'in 1534 tarihli nihai raporu / sefaretname (3. sayfa).
Latince
sus esset ad apparandum se ad audiendam, proinde nunciaret Cornelio secundum quod vitro receperat, quomodo cum Aiaz Bassa esset loquendum.
Quum au te m et die seguenti exspectaret, et vicésimo item octano et vicésimo nono Id quod accidit propter aegritudinem Aiazbassae: Ñeque tarnen aut venirci Griti prout vitro promiserat, neque quicquam rescriberet : Tandem tricésimo die Aprilis profectus est ad Aiazbassam Cornelius, Et ad cum admissus statuit nudam veritatem ipsi Aiazbassae dicere. Et cum eo non fucate sed veraciter agere.
Itaque post salutationes premissas nomine Serenissimi Ferdinandi regis traditasque ipsi literas Maiestatis suae incepit Cornelius.
Ipsum Bassam recordari quod anno superiore ibi vnus fuisset ex oratoribus prefati Serenissimi regis Ferdinandi, et inter reliqua tunc ibi transada, cum sermo fìeret de inducendo Karolo Caesare ad pacem determinatum esse si ipse Carolus Caesar aut mitteret aut mandatum daret tractandi, de hoc transactum facile iri. Ob id se Cornelium missum à Serenissimo Ferdinando rege ad Hispanias : simul etiam vt induceret prefatum Carolum ad dimittendam injtuitu fratris Coronem vrbem vt ostenderet prefatus Serenissimus Ferdinandus Rex affectum fìlialem erga Caesarem Thurcarum patrem suum. Vtrumque autem ab ipso Carolo Caesare tametsi aegre: impetratum. Nam ipsum de pace non esse
multum sollicitum tametsi eam si honesta sit non contemnat. Et Coronem iam statuisse omnibus modis defendere, nisi superuenissent preces fratris in contrarium. Proinde intuitu fratris Ferdinandi regis ipsum Carolum iussisse dimitti Coronem intactam et illesam. Neque renuere pacem sed ad eam melius stabiliendam opus esse induciis et cessatione armorum vt et papa et alii Christiani principes interim induci ad solidam aliquam et fìrmam pacem possint. Ad eas itaque inducias faciendas : se mandatum habere sufficiens. Regem autem Ferdinandum , diu exspectasse aduentum Aloisii Griti : et mirari quod non venerit, Cupere ipsum citissime venire. Petere autem à patre suo Caesare Thurcarum vt intuitu fìlialis operae impensae in inducendo fratre suo Carolo Caesare ad dimittendam tam libere Coronem, iubeat ipsi Aloisio Griti vt vel totum vel maiorem regni Hungariae partem Ferdinando regi consignet allegando ea quae ad hanc persuasionem essent necessaria. Ad quod etiam requireret operam ipsius Aiazbassae. Maiestatem enim Regiam memorem fore huius obsequii.
Haec et huiusmodi secundum contentum vtriusque instructionis suae cum dixisset Cornelius, petiit Aiazbassa, vt sibi literas traderet, et mandata ad iractandum si quae haberet, ostenderet. Id quod fecit Cornelius ostenso tamen solo
[ s. 31 ] huzura kabul için hazırlanmalıydı- bu yüzden Cornelius’a Ayas Paşa’yla nasıl konuşması gerektiğini anlatmalıydı.
Ancak ertesi gün, ayın 28 ve 29’u hastalanmış olan Ayas Paşa’dan haber bekleyerek geçti. Gritti de ne yazdı ne de söz verdiği üzere kendi geldi. Ancak Nisan’ın 30’unda Cornelius Ayas Paşa’ya vardı ve hakikatin kendisini bütün çıplaklığıyla anlatmaya hazırlandı. Kendisiyle nabza göre değil, hakikatle konuşmaya niyetliydi.
Böylece Ferdinand Hazretleri adına selamlaştıktan sonra Cornelius Majesteleri’nin mektuplarını paşaya sundu ve konuşmaya başladı.
Paşa kendisi de hatırlamaktaydı ki önceki yıl burada mezkur Kral Ferdinand Hazretlerinin elçilerinden biri olarak müzakere için bulunmuştu ve Kayzer Karl’ı, şayet elçi ya da müzakere için komut yollarsa, bağlanmış sulha dâhil olmaya ikna etmek için söz verilmişti. Bu konuda görüşmek mümkün olabilirdi. Bu yüzden Cornelius, Kral Ferdinand Hazretleri tarafından İspanya’ya yollanmıştı. Ayrıca mezkur Karl’ı, kardeşi mezkur Ferdinand Kral Hazretleri’nin babalığı olan padişaha sadakatine istinaden ricası üzerine Koron şehrini bırakması hususunda ikna etmeye çalışacaktı. Her ne kadar isteksizce de olsa, ikisini elde Kayzer Karl’dan elde etmeyi başarmıştı. Zira sulh için pek de ricacı olmamıştı, ancak dürüst bir şekilde barış yapılmasına karşı da değildi. Koron şehrini her halükarda müdafaa etmek niyetinde idi; ancak kardeşinin aksi doğrultudaki ricalarına boyun eğmişti. Kardeşi Ferdinand Kral’ın isteği üzerine Kayzer Karl Koron şehrinin yakılıp yıkılmadan bırakılması emrini vermişti. Barışı reddetmiyordu; dahi kavi bir sulh tesis etmek için ateşkese ve çarpışmaya ara verilmesine lüzum vardı. Böylece hem Papa hem de sair Hıristiyan hükümdarlar bu arada kati ve kavi bir sulh tesisine sevk edilebilirlerdi. Bu ateşkesi imzalamak için kafi salahiyete sahipti. Kral Ferdinand ise uzun süre Alvise Gritti’nin gelmesini beklemiş ve neden gelmediği merak etmişti- derhal gelmesini istiyordu. Ayrıca babalığı padişahtan, nasıl kendisi ağabeyi Kayzer Karl’ı Koron’u kendi iradesiyle bırakmaya ikna ettiyse, Alvise Gritti’ye emir verip Macaristan Krallığı’nın ya tümünü ya da kısm- ı azamını Ferdinand’a Kral’a devrettirmesini rica ediyordu; bu hususta ikna edilmesi levazımdandı. Bunun için de Ayas Paşa’nın arabulucu olması iktiza ediyordu. Majesteleri Kral bu çabaları daima hatırlayacaktı.
Bunları ve iki talimatnamenin benzeri muhteviyatını Cornelius ifade ettikten sonra Ayas Paşa mektupları kendisine vermesini rica etti ve müzakere etmesi emredilen bir şey varsa ibraz etmesini söyledi. Cornelius sadece [ s. 31 ]