Balyos Pietro Bragadin'in 14 Eylül tarihli İstanbul çıkışlı uzun mektubu
Da Constantinopoli, di sier Piero Bragadin bailo, di 14 Settembrio.
Come, a di 27 dil passato fo l'ultime sue. Da poi, a di 12 di questo have do lettere di la Signoria nostra , di 11 et 26 Avosto. In la prima exeguirà ; ma l'orator dil Signor non è ancor zonto, qual tien farà bon officio, per esser partito come ha inteso ben contento di Venecia.
A di 7 de l'instante, gionse qui il maguifico Embrain basà vien dal Cayro, con gran fausto et pompa quanto mai alcuni di la caxa ottomana, et per quattro giornate ge andono incontra li magnifici bassà cum tutta la Porta, et al desmontar de galia ge veneno incontra i solachi del Signor cum tutta la guarda et lo tolseno di mezo. Il magnifico Alas bassà ge andava uno gran pezo avanti, poi drieto el magnifico Mustafà basså et lui solo a cavallo fra i solachi cum tutto il resto de li grandi drieto, che era un gran numero. E il Signor era nel suo Serraio e vedeva il tutto. Et li fo ditto : « Questo è un grande onor » . E lui rispose: Questo è poco onor a quel che' l merita » . E cussi fo acompagnato fino a caxa sua.
Poi alli 9 l'andò a basar la man al Signor, benchè immediate zonto: per una secreta via era andato prima dal Signor. Li presenti che'l ge portò furono questi: una copa d'oro con zoglie che esso magnifico Embrain ha comprato a quelle bande per ducati 200 milia, ne le qual zoie è uno diamante discônzo de carati 58, costa ducati 31 milia, uno di carali 21 pontà di sopra e di sotto conzado, per ducati 18 milia, uno di carati 14 tavola (?) conzo per ducati 18 milia, uno smeraldo per ducati 15 milia, rubini e altre zoie e perle fino alla ditta summa. Me disse de sua boca, non esser de aricordo de alcun che a uno tempo zonzese tante zoglie al Cairo, et haver hauto questa gran ventura. Homini 500 a piedi che portavano li presenti lavori d'oro e di seda a la zimina, cose suriane, cayrine et indiane; 20 cavalli coperti di tutte arme dorade, lavorade a la zimina con le sue acete e similare d'oro . Si dice haver portato una gran summa d'oro, qual non era con il presente.
Stete nel Serraio con il Signor per doi zorni, et scrive che a di 11 esso Bailo li andò a far riverentia et visitarlo. Et li portò li presenti di una vesta d'oro soprarizo, una di veludo cremexin alto e basso, una di veludo cremesin, altre ... di seda scarlato el paonazo, in tutto numero costa ducati 700 in zerea; cose electe che meglio non si haria potuto trovar a Venetia. Et li fece gran careze, si levò e li vene contra, volse sentarse apresso de lui; el qual havia mal color, et era molto extenuado, perhò che l'ha la fievre quartana. El qual disse: « Son corozado con la Signoria per le operation di sui agenti; ma non conta, Bailo » . El qual non volse li basasse la man. Poi li disse de gran rechiami fatti di la Porta, si de la soa galia presa dal corsaro in Cipro, come di le fuste di Mistan rais e altro, dicendo tutti li dava adosso per il favor dava a la Signoria. II Bailo havendo habuto lettere dil Proveditor di l'armada dil caso di la galia e di le fuste etc., justificò il tutto , e disse quello era stå ditto non esser la verità . Et lauda il Proveditor di l'armada li habbi mandato li avisi presto. Qual si ha ben portato, dicendoli la galia esser stà recuperà et quelli di Cipri non meritar alcuna imputation, et non è da creder, havendo tanti fioli di zentilomeni in lo Egypto e Soria e qui a Constantinopoli e tanto haver, si volesse far contra il Signor, con il qual la Signoria voleva mantenir la bona paxe, dicendo tutto era falso, dicendo voler metter la testa , benchè i Baili non siano ubligati se queste cose è vere. E disse mal di quel Mistan rais, et non esser vero di le fuste prese per il Proveditor; ma lui fatto per coprir li danni fatti a nostri contra la voluntà del Signor, nè esser stå menà le bandiere per acqua del Signor. E a caso zonse lettere dil capitanio di l'armada di Rodi al ditto Embrain, qual li avisava la recuperation di la galia e si conzava in Cipro, scrivendo baver scontrà il nostro Proveditor di l'armada con 12 galie che andava in so' socorso verso Cipro contra il corsaro, laudando esso Proveditor. Allora il Bailo preditto, dice, prese più ardir, dicendo: « Bisogna , signor, che questo fuogo che era stà impià, sia smorza col sangue di questi tristi, et che la verità fa luse come il sol ». Et replicando che Mistan ruis havea mandà a dir il falso zerca le fuste e meritava li fosse taià la testa, e non hessendo vero quello, il Signor ge facesse a lui Bailo taiar la lesta sua . » Et ditto Mistan non è ancor zonto. Unde il bassà li fè segno di la testa , quasi dicat, zonto che sarà Mistan si faria etc. E li disse li desse una scrittura e mettesse tutto questo li havia ditto suso, e come el vuol li sia taià la testa, benche ' non sia ubligado, se questo non è la verità , perchè la vol mostrar al Signor. Et con questo li dete licentia , perchè tuttavia havia la febre ; era il suo zorno cattivo, e andò a riposar. Scrive, al tutto vol far taiar la testa al prefato Mistan, et ha inteso che Aias basså ha ditto: «venitiani non ha colpa , è stà dà cattiva informazion a la Porta » .
Scrive, a di 12 il Signor fé Porta, fece capitanio di la sua armada Schender celebei qual era al governo del Cairo, venuto de qui con Embrain et era prima deferder, al qual bisognerà darli presenti quando lo visiterà; etiam fece……..Item, si dice vol far bassa.
A di 14 nascete al Signor uno fiol, sichè ha quattro mascoli, el primo di età di anni 8, et li fo mandà la nova a caxa da li cavasi dil Serraio, al qual li mandarà bona man, e cussi dete a colui li portò la nova uno presente.
Scrive, l'armata voleva far el Signor è referdita poi la venuta di Embrain. Manda la poliza dil presente fatto, costa ducati 664 grossi 18. Bisogna far il presente al capitanio di la armata, che è 7 veste il consuelo, e al bassà nuovo, qual farà pagar a cotimo ; ma scrive quel cotimo è povero, non si fa facende, vien poche nave.
Hora che Embrain è zonto, darà li danari del tributo di Cipro e farà metter aconto li zucari l'have in Cipro. Aricorda si provedi di l'altro tributo, perchè 20 zorni avanti il tempo li deferderi li aricorda, et li ducati 500 per il Zante et 150 per Aias bassà.
La peste di qui continua; ma horamai è fatto familiar e si ricomanda a Dio, sperando lo aiuterà. Ha trato per lettere di cambio la spexa falla nel presente dato al magnifico Embrain; prega sia pagata.
Balyos Pietro Bragadin'in 14 Eylül [1525] tarihli İstanbul çıkışlı mektubu,
27 Ağustos'da son mektubunu yazdığını, bu ayın 12sinde ise [Eylül] Venedik'den gelen 11 ve 26 Ağustos tarihli mektupları aldığını belirtmiş. Osmanlı elçisi hala İstanbul'a ulaşmamış, ancak gelen haberlerden anladığı kadarıyla görevi başarılı geçmiş ve Venedik'den mutlu ayrılmış.
Bu ayın 7sinde [Eylül] Kahire'den gelen İbrahim Paşa daha önce hanedandan kimsenin görmediği kadar görkemli bir törenle İstanbul'a varmış. Tüm saray halkı ve vezirler 4 gün önceden karşılamaya gittiler ki, İbrahim Paşa gemisinden indiğinde Sultan Süleyman'ın solak bölükleri onu karşıladılar ve ortalarına aldılar. Ayas Paşa ilk ilerlemiş, ardından atın üzerinde Mustafa Paşa ilerlemiş ki peşisıra pek çok solak geliyormuş. Sultan Süleyman sarayda beklemiş ve hepsini izlemiş. İbrahim Paşa Sultan Süleyman'a demiş ki "bana bahşettiğiniz büyük bir şeref" o da "bu hakettiğinden daha az" demiş ve ona evine kadar eşlik etmiş.
Bu ayın 9unda ise [Eylül] İbrahim Paşa gizli bir yoldan ilk olarak Sultan Süleyman'ın elini öpmeye gitmiş. İbrahim Paşa'nın yanında getirdiği hediyeler ise şöyle: İbrahim Paşa'nın iki yüz bin dukaya satın aldığı üzerinde otuz bir bin duka değerindeki 58 karat elmas, bir diğer on sekiz bin duka değerindeki 21 karat elmas, on beş bin duka değerinde zümrüt, yakut ve inci gibi mücevherlerle bezeli altın bir kadeh. Kendi ağzıyla balyosa söylemiş ki Kahire'de bu kadar mücevher alan kimse olmamıştır. 500 adam altından yapılmış hediyeleri taşımış...bunların arasında altın işlemeli süslemelerle bezeli 20 adet at varmıiş. Diyorlarmış İbrahim Paşa yanında çok yüksek meblağda altın getirmiş ancak bunlar sergilenen hediyelerin yanında yokmuş.
İbrahim Paşa iki gün boyunca sarayda kalmış ve ayın 11inde [Eylül] balyos onu selamlamak üzere yanına gitmiş. Balyos İbrahim Paşa'ya Venedik'de bile eşi benzeri bulunamaz değerli kumaşlardan oluşan hediyeler sunmuş. İbrahim Paşa balyosu çok iyi karşılamış, ayağı kalkıp selamlamış, balyos İbrahim paşa yanına yaklaşınca renginin soluk olduğunu ve çok zayıf gözüktüğünü söylemiş. İbrahim Paşa balyosa "...." demiş, balyosun elini öpmesini istememiş. Kıbrıs'da korsanlar tarafından kaçırılan gemisi, Sinan reis ve gemileri gibi divana yapılan şikayetlerden bahsetmiş, bunun sebebinin kendisinin [İbrahim Paşa'nın] Venedik'e gösterdiği imtiyazlardan dolayı olduğunu söylemiş. Balyos ona gemilerle ilgili donanma komutanının yazdığı mektupları göstermiş, söylenenlerin doğru olmadığını bu şekilde kanıtlamış. Donanma komutanı'nın haberleri erkenden ilettiği için tebrik etmiş. İbrahim Paşa gemisinin geri alındığını, ve Kıbrıs'takilerin hiç bir ceza hak etmediklerini, Mısır, Suriye ve İstanbul'da pek çok Venedikli asilzade olduğunu ve bunların hiç birinin Sultan Süleyman'a karşı gelip barışı bozmak istemediklerine emin olduğunu ve haberlerin yalan olduğunu düşündüğünü söylemiş. [İbrahim Paşa] bunlar doğru olsalar bile, bunun sorumlusu balyoslar değildir diye de eklemiş. Sinan Reis hakkında kötü konuşmuş, donanma komutanının o firkateleri almadığını, [Sinan Reis]in bunu Sultan Süleyman'ın isteklerinin aksine hareket edip Venedik gemilerine verdiği zararları örtbas etmek için yaptığını söylemiş, Süleyman'ın sancağı da denize fırlatılmadı diye belirtmiş. İbrahim Paşa'ya Rodos'daki donanma komutanının mektupları gelmiş, o mektuplarda gemisinin geri alındığını ve Kıbrıs'da olduğunu, onun Venedikli donanma komutanının Kıbrıs'a yardım için giden 12 gemisi ile karşılaştığını belirtmiş, ve Venedikli donanma komutanını övmüş. Sonra Balyos daha fazla cesaretlenmiş ve demiş ki: "Efendim, bu kadar kötü olan bu ateşin, bu alçakların kanıyla söndürülmesi ve gerçeğin güneş gibi parlaması gerekiyor." İbrahim Paşa da demiş ki eğer Sinan Reis'in gemilerle ilgili yalan söylüyorlarsa, kellesinin alınması gerekir, eğer doğru değilse, Sultan Süleyman....bahsi geçen Sinan Reis hala gelmemiş....Bu şekilde onun gitmesine izin vermiş, çünkü İbrahim Paşa hastaymış, ve dinlenmeye gitmiş. Hepsi Sinan Reis'in kellesini istiyorlarmış hatta Ayas Paşa'nın şöyle dediğini duymuş: "Venediklilerin bir suçu yok, divana yanlış bilgi gelmiş".
Ayın 12sinde [Eylül] Sultan Süleyman Kahire'de yönetimde bulunan, İbrahim Paşa ile İstanbul'a dönen defterdarbaşı İskender Çelebi'yi kaptan-ı derya yapmış, balyosun ona hediye götürmesi gerekirmiş....diyorlarmış ki vezir olmak istiyormuş.
Ayın 14ünde Sultan Süleyman'ın bir oğlu daha olmuş, artık en büyüğü 8 yaşında olan 4 oğlu var...
....kaptan-ı deryaya ve yeni vezire hediye götürmek gerekirmiş...
Artık İbrahim Paşa'nın gelmesi ile Kıbrıs haracını ödeyecekmiş, diğer haraçları da hatırlatmak istemiş çünkü defterdarın bildirdiği üzere 20 gün sonra Zakinthos için 500 duka, 150 duka da Ayas Paşa'ya ödeme yapmaları gerekiyormuş.
Salgın devam ediyormuş.