Habsburg elçisi Cornelius Duplicius Schepper'in 1534 tarihli nihai raporu / sefaretname (26. sayfa).
Latince
54
Quesîuit an nihil audiuisset Cornelius de tumultu et seditîone quae fuisset
in Praga Bohemiae? Respondit Cornelius Se nihil audiuisse. Dixit Aiazbassa
scriptum esse ex Hungaria qualiter Ferdinandus rex voluisset filium suum instituere
in regem Bohemiae. Id autem noluisse admitiere incolas regni illius.
Et ob id tumultuatum esse. Respondit Cornelius Se de iis rebus nihil audiuisse.
Ñeque credere etiam. Plurima ex Hungaria scribi quae non semper
sint vera.
Quesiuit Qualiter Cornelio placeret Caesar Thurcarum? Respondit Cornelius
Videri sibi pulchrum principem. Adiecit Aiaz Non pulchrum solum,
Verum et robustum et fortem. Habitum patrem ipsius Selymum pro robusto ,
sed hunc esse robustiorem. Et Carolus inquit et Ferdinandus fratres quales
sunt? Respondit Cornelius. Non adeo proceros et longos esse vt est Caesar
Thurcarum, fortes lamen et bene compactos. Gracihorem esse Ferdinandum,
bene tamen vtrumque formatura.
Tune conuersus ad Cornelium Aiazbassa Et tu inquit prudenter feceris
si non araplius ita curras in tara longinquas profectiones sed domi quietus
maneas.
Facile intellexit Cornelius ipsum à Sciano inforraatura. Quare respondit
se eo anirao esse vt domi resideat si modo ex hac profectione redire possit incolumis.
Neque araplius sibi curae fore res principura.
Talibus colloquiis consuraptura est prandiura quod fuit solito instructius.
Quo finito itum est ad Caesarem Thurcarum. Cuius manum postquam
deosculatus est Cornelius et retraxisset se , resurapto spiritu iussus est dicere.
Incepit ab iis quae anno superiore per Irabrahiraura Bassara dieta erant
pacem concernentia inter duos Caesares. Haec per se relata Carolo Caesari. Et
ob id illum inductura, ad non aspernandam pacera. Ad quara melius faciendam
nunc ex re fore si fiant inducici Aut si id non velici Caesar Thurcarum, vt
saliera pax fieret conditionalis prout superiore audientia proposuisset.
Regera Ferdinandura petere vt intuitu officii prestiti in facienda illi
restitui Corone, vicissira sibi prouideri faceret de regno Hungariae loto aut
maiore parte. Neu fidera adhiberet sinistris delationibus quae contra ipsius
Maiestatera fièrent sed omnino sibi persuadere quicquid ipsi accederei, id
filiali ipsius beneuolentiae erga ipsura accessurura. Super iis se Cornelium petere
à Magnitudine sua benignam responsionera.
Haec quum à Cornelio dicerentur. Caesar Thurcarum interrupit sermonem,
et ore proprio quesiuit Super iis inquit tu petis responsum?
[ s. 54 ] Paşa, Cornelius’un Prag’da vuku bulan ayaklanma ve isyandan bir haberi olup olmadığını sordu. Cornelius hiçbir şey duymadığını söyledi. Ayas Paşa, Macaristan’dan gelen bir mektuba göre Ferdinand Kral’ın oğlunu Çeh [Bohemia] Kralı olarak seçtirmek istediğini söyledi. Ancak Çeh Krallığı’nın tebaası bunu kabul etmek istememiş, isyan da bu yüzden çıkmıştı. Cornelius cevapladı: Bu hususları ne işitmiş, ne de bunlara itimat ediyordu. Macaristan’dan yazılan çoğu şey doğru olmuyordu.
Paşa, Cornelius’a padişahı beğenip beğenmediğini sordu. Cornelius da yakışıklı bir hükümdar gibi durduğunu söyledi. Ayas Paşa da sadece yakışıklı değil, aynı zamanda dinç ve kuvvetli olduğunu söyledi: Babası Selim çok güçlü olarak bilinirdi ama bu daha da kuvvetliydi. Peki Karl ve Ferdinand nasıl kardeşlerdi? Cornelius cevapladı: Padişah kadar uzun değillerdi ama kuvvetli ve sağlam yapılılardı. Ferdinand daha zarifti, ancak ikisi de düzgün fizikliydi.
Ardından Ayas Paşa Cornelius’a döndü ve “Artık böyle koşuşturup uzun yolculuklara çıkmaz da sessiz sakin yerinde otursan iyi edersin” dedi.
Cornelius çabucak paşanın hizmetkârı tarafından bilgilendirildiğini anladı. Bu yüzden de şayet sağ salim geri dönebilirse artık evinde oturmak niyetinde olduğu cevabını verdi. Hükümdarların işleriyle daha fazla uğraşmayacaktı.
Her zamanki gibi donatılmış olan sofrada bu muhabbet eşliğinde yemek sona erdi ve padişahın huzuruna varıldı. Cornelius padişahın elini öptükten sonra geri çekildi ve kendisine konuşması emredildi.
Önceki yıl İbrahim Paşa’nın iki imparator arasındaki sulha dair söylediklerine değinerek hitabına başladı. Bunları şahsen Kayzer Karl’a iletmiş ve kendisini barışı reddetmemeye ikna etmişti. Bu doğrultuda şimdi yapılabilecek en iyi şey mütareke akdetmekti: Ya da padişah mütareke istemiyorsa, en azından önceki huzura kabulde önerdiği gibi koşula dayalı sulh yapılabilirdi.
Kral Ferdinand kendisi Koron’u istirdat ederek üzerine düşeni yaptığına göre, karşılık olarak Macaristan Krallığı tümüyle yahut kısm- ı azamıyla kendisine verilmeliydi. Padişah, Majestelerini lekelemek için ortaya atılan iddialara inanmamalı, kendisine bir evlat gibi hayırhah olan Ferdinand’a hak ettiğini vermesi gerektiğine kati surette kani olmalıydı. Cornelius bu hususlarda cenab- ı padişahilerinden uğurlu bir cevap almayı diliyordu.
Cornelius bunları söylerken padişah hitabına müdahale etti ve şahsen [ore proprio] sordu: “Bunlara mı cevap almak dilersin?” [ s. 54 ]