Habsburg elçileri Hieronymus de Zara ve Cornelius Duplicius Schepper'in 1533 tarihli nihai raporu / sefaretname. (27. sayfa)
Latince
plurima mala Thurci dicebant , appellantes Magnum Caesarem insensatimi ,
stultum, malefìciatum ab Imbrahimo et Gryti. prout intelligere potuimus in
sequentibus, et singuli singula mala ei futura diuinabant, tam ludaei quam
Thurae.
XI ïunij. Iterum uenere Oratores Regii apud Aloisium Gryti. Qui primum
incepit, Excusaos quod prius non misisset pro ipsis, ncque etiam quod
beri, eo quod Baylus Venetorum apud eum fuisset.
Sed eo die quo ab Bassa discessissemus uenisse ad domum suam Magnum
Cçsarem et Bassam, secumque simul locutos ad tertiam horam noctis,
quorum quidem sermonum partem possit Oratoribus exponere , partem non.
Inter alia ualde miratum esse Caesarem Thurcarum de modo scribendi
Karoli Caesaris, quia omnino adequaret eum Regi Ferdinando: cum ipse magnas
Caesar se diceret uiginti Sanzachos aut fámulos habere , quorum singuli
haberent plus terrarum hominum et diuitiarum quam Ferdinandus Rex.
Ex bis preterea literis iunui tanquam magnus Caesar peteret pacem. Quod
uerum non esse. Nam ipse pacem non petit sed petenti Ferdinando regi dat.
Quid autem significarent uerba in literis posita. Spem exhibitam de pace tractanda?
Tanquam ipse uellet tractare pacem.
Deinde quid illud? ut id in beneficium commune utriusque uestrum cédât,
adminus inquit Caesar Thurcarum, dixisset Rarolus utriusque nostrum et
non uestrum, sic enim inquit se supra nos facit: et me uult similem esse Ferdinando
Regi.
Adminus sibi me parem fecisset. Quae est ista superbia? Nam et ego inquit
magnus Caesar Thurcarum: Imperator sum. Id maxime illum torsisse dixit
Gryti: ncque posse ullo modo concoquere. proinde se responsurum ad literas
Karoli Caesaris sed ualde duriter.
Subiunxit Aloisius Gryti. Quae nunc vobis oratoribus dicturus sum, ea
vobis dieta putate. Ncque cuiquam ea dicatis. Sed ab Imbrahimo Bassa eadem
etiam vobis diccntur.
Primo. Cum Ferdinando rege pacem faciet, et iam determinauit ita,
magnus Caesar Thurcarum faceré.
Caesar autem Karolus, si pacem velit, querat eam à magno Caesare, Sed
sine medio Ferdinandi Régis, Non enim vult magnus Caesar quouis modo, per
medium Ferdinandi Regis, ipsi Rarolo Caesari pacem dare.
De Corone oppido. Inquit Aloisius Gryti. Magnus Caesar nullam omnino
vult mentionem fieri. Ncque vult vt de ipso quisquam amplius sermonem faciat.
5
[s. 29] Türkler pek çok kötü şey söylemeye başladılar: Yüce padişah mantığını yitirmişti, aptallaşmıştı, İbrahim ve Gritti tarafından efsunlanmıştı. Akabinde olup bitenden anladığımız kadarıyla hem Türkler hem de Yahudiler başına kötülükler geleceği kehanetinde bulunuyorlardı.
11 Haziran. Kraliyet elçileri tekrar Alvise Gritti’nin yanına geldiler. Lafa başlayıp kendilerini daha önce ya da evvelki gün çağıramadığı için özür diledi. Ancak önceki gün Venedik balyosu yanında bulunmuştu.
Paşa’dan ayrıldığımız gün yüce padişah ve Paşa yanına gelmiş, kendisiyle gece üç saat konuşmuştu. Aralarında geçen muhabbetin bir kısmını elçilere söyleyebilir, geri kalanını aktaramazdı.
Padişah en çok Kayzer Karl’ın mektubundaki üslubuna hayret etmişti; zira kendisini tümüyle Kral Ferdinand’a müsavi addediyordu: Ancak yüce padişahın 20 sancakbeyi ya da hizmetkârı vardı ki her birinin idaresinde Ferdinand Kral’ınkinden daha geniş topraklar, daha büyük nüfus ve daha çok zenginlik vardı.
Ayrıca bu mektuplarda sanki yüce Padişah sulh talep ediyormuş havası seziliyordu ki, bu hiç de doğru değildi. Zira kendisi sulh talebinde bulunmuyor, talip olan Ferdinand Kral’a bahşediyordu. Peki, bu mektuplardaki şu sözler ne anlama geliyordu: “Sulh müzakeresi için umut ifade edilmişti” Sanki padişah kendisi sulh için görüşmek istiyordu!
Peki sonra şu ne demekti? “Sizin ikinizin de hayrına olacak”, yani “bizim hayrımıza” değil. Padişah öfkeyle “bu şekilde Karl kendini bizden üstün mü görmeye çalışır; beni kardeşi Ferdinand Kral’a eşit mi tutmak ister?” demişti.
“Kendini bana eş mi görür? Bu ne küstahlıktır? Ben,” demişti yüce padişah “İmperatorum”. Sinirden köpürmüş bir şekilde Gritti’ye “Bunu kata sindiremem” demiş ve Kayzer Karl’a çok sert bir cevap yazacağını söylemişti.
Alvise Gritti devam etti: “Şimdi siz elçilere diyeceklerimi işitince iyi düşünün ve kimseye söylemeyesiniz. Bunları size bizzat İbrahim Paşa söylememi istedi.
Öncelikle, Ferdinand Kral’la sulh edecektir; padişah sulh bağlama kararı almıştır.
Ancak Kayzer Karl barış istiyorsa bunu padişahtan kendi rica etmelidir, Ferdinand Kral aracılığıyla değil. Çünkü padişah hiçbir şekilde Ferdinand Kral vasıtasıyla Kayzer Karl’a sulh bahşetmek istemiyor.
Koron şehrine gelirsek; padişah hiçbir şekilde bunu mevzu bahis etmeye yanaşmıyor. Keza başkasının da daha fazla bu konuyu gündeme getirmemesini buyurur. [ s. 29 ]