Memlük Sultanı ve Şah İsmail hakkında.
COMPLETE.
Copia di una letera, scrita per sier Bortolo Contarini, consolo a Damasco, di 8 zugno [sic] 1504, ricevuta 27 septembrio.
Come, per le altre, mandò a la Signoria le letere dil soldan, di l’acordo fatto, e fo licentià le specie venisse a Damasco. Avisa, il viazo esser poverissimo, per le charavella di Portogal, che tien sospeso ogni cossa; voria se li mandasse, da li provedadori sora il cotimo, ducati XXV milia.
Item, el soldan a le cosse di Coloqut nulla provision fa, salve parole; le signorie pocho cura; il soldam è stabilito, ma non ha persone li sia da cuor a presso. Poi esso consolo scrive cussì:
Se io non ho scripto a li passati zorni, a la sublimità et signoria vostra, cussì difusamente zercha questo Soffi, questo, è certo, è advenuto solum, principe serenissimo, perchè la natura mia è de non scriver cossa, che non habbi fondamento aparente, parendomi le cosse se divulgano esser troppo grande. Al presente, mo, ch’io mi trovo assai ben informato, per persone che cotidianamente zonze da quelle parte, intendo, questo Signor Suffi mirabelmente prosperar, et in fin ora esser signor quasi di tutto el paese signorzava Uson Cassam. El se aspetta a la volta de Bagadedi, et alcuni luogi circumstanti, in el qual loco se atrova el fiol de Uson Cassan, tante volte da lui fugato e rotto. Son certo, che zonto, obtegnerà ogni cosa et haverà el paese quieto, dico tutto questi che signorzava el ditto Uson Cassam. Publice si divulga, serenessimo principe, che’l pretende vegnir in Aleppo et qui in Damasco; et cegna di voler far gran cosse. L’è inimicissimo dil turcho, si per esser de contraria secta, quanto etiam, perchè esso signor turcho ha facto et exequido gran crudeltà verso i suffi erano nel suo paese; si che l’animo suo è pessimo verso esso signor turcho. Et per dir la serenità vostra ogni particularità, di lo exercito suo diversimode et variemente se dice, chi dice ha 40 milia cavali, et chi 80 milia; unum est, l’à exercito potentissimo, et quante’ imprese l’à tolto tutte ge sono successe ad vota. Monstra ancor esser inimicissimo di questa mahumectana secta, quamvis in essa lui ne sia; monstra etiam affecto grandissimo a’ christiani. È di etade di anni 21 in 22; di liberalità et justitia sua ogniuno ne dice et predicha; et da la sua zente tanto gli è amato e reverito, che quodammodo lo adorano, in muodoi felici quelli che ponno faeli cossa grata, et metessi a mille pericoli di morte per lui. Tutti lhor suphì portano per segnal diferente da li altri mori, un bareta, in forma di capello, rossa; sì che finalmente, serenissimo principe, vedo questi paexi farne gran conto, et haverne etiam gran tema di questui. Credo in breve vederassi gran cosse, perchè ad altro el non atende se non a cosse belicose. Per tanto ho voluto dir questo, con ogni reverentia, a la serenità vostra, et de tempo in tempo sforzeromi star avisaro di ogni successo, et quello notificherò a la sublimità vostra.
Item, avisa esser stà fato fin quel zornoi tra Alepo e Damasco, sachi 120 in sede; e conclude cosse di cotimo sarano segurissime.
Şam Konsülü Bartolomeo Contarini tarafından 8 Haziran [sic] 1504'te kaleme alınan ve 27 Eylül'de Venedik'e ulaşan mektubun kopyası.
Memluk sultanının yapılan anlaşmaya dair mektubunu Signoria’ya göndermişti. Baharatların Şam’a gelmesine müsaade verilmiş. Portekiz karavelasıyla yapılan yolculuk pek fenaymış. Komiserlerin 25.000 duka tutarındaki komisyon resminin gönderilmesi isteniyor. Ayrıca, sultan Kalküta meselesi hakkında konuşmaktan başka bir şey yapmamakta; beyler de pek ilgilenmemekte; sultan kararlı, ama yürekli adamları yok. Konsolos bundan sonra şöyle yazıyor:
Geçtiğimiz günlerde size Şah İsmail [Soffi] hakkında pek detaylı yazmadıysam, nedeni doğamın temeli apaçık olmayan şeyleri yazmaya müsait olmamasıdır. Şu anda ise, oralardan her gün gelen kişiler vasıtasıyla epey bilgi sahibi olduğumu düşünüyorum. Onlardan duyduğuma göre, Sofi’nin işi mucizevi şekilde iyi gidiyormuş, şimdiye kadar daha önceleri Uzun Hasan’ın hüküm sürdüğü topraklara hakim olmuş. Çok geçmeden, Uzun Hasan’ın ona pek çok kez yenilen ve kaçan oğlunun bulunduğu Bağdat’a ve civarına varacağı tahmin ediliyor. Vardığında herşeyi ele geçireceğine ve Uzun Hasan’ın hüküm sürmüş olduğu toprakları rahatça alacağına şüphe yok. Ortalıkta Şam’a ve Halep’e gelmek isteyeceği söyleniyor; büyük işler yapmak istediği konuşuluyor. Aksi mezheplerden oldukları için Osmanlı padişahına düşman, çünkü padişah kendi topraklarında yaşayan mezhep mensuplarına çok zalimlik etmiş; bu yüzden de padişaha karşı çok kötü hisler besliyor. Size her detayı söylemiş olayım, ordusu hakkında herkes farklı bir şey diyor; kimi 40.000 atlı kimi 80.00 atlı diyor; doğru olan bir şey varsa çok güçlü bir ordu olduğu. Muhammed dininin bu mezhebine büyük düşmanlık besliyor; ayrıca, hristiyanlara büyük sevgi duyuyor. 21-22 yaşlarında; cömertliğini ve adilliğini herkes söylüyor; adamları onu çok seviyor ve sayıyorlar, öyle ki adeta ona tapıyorlar; onun için kendilerini bin kez ölüme atarlar. Müritleri diğer müslümanlardan farklı bir işaret taşıyorlar, kırmızı bir başlık. Nihayetinde, bu toprakların onun için epey önemli olduğunu görüyorum. İnanıyorum ki, çok geçmeden, büyük hadiselere şahit olacağız. Söylemek istediklerim bunlardı, zaman zaman size olan bitenler hakkında haber göndermeye gayret edeceğim.
Ayrıca, bugüne dek Şam ile Halep arasında 120 çuval ipek olduğu belirtir ve komisyon resminden söz ederek sözlerini bitirir.